کارشناسان انرژی بر این باورند که کمبود انرژی در کشور به بحران تبدیل شده و نیازمند توجه و مدیریت مؤثر است.
کارشناسان انرژی معتقدند که کمبود انرژی در کشور به بحران تبدیل شده و نیازمند توجه و مدیریت مؤثر است. طبق قانون اساسی، تأمین برق و گاز صنایع وظیفه دولت و وزارتخانه‌هاست، اما اظهارات مسئولان درباره کاهش مسئولیت‌ها نگرانی‌هایی درباره خودکفایی صنایع ایجاد کرده است. از زمان بروز بحران کمبود انرژی، پیشنهادات متعددی برای حل این مشکل با بهره‌گیری از توان صنایع ارائه شده، اما به نظر می‌رسد که این پیشنهادات در مرحله اجرا به حمایت و ارزیابی بیشتری نیاز دارند. واقعیت این است که ناترازی یا کمبود انرژی نه‌تنها بر صنعت تأثیر منفی می‌گذارد بلکه باعث نابرابری در توزیع منابع نیز می‌شود. عدم توجه به این موضوع اعتراضات صنعتگران را افزایش داده است. اخیراً رئیس خانه صمت ایران در نامه‌ای به وزیر صمت، نسبت به شروط وزارت نیرو برای عدم‌اعمال مدیریت بار و خاموشی در شهرک‌های صنعتی اعتراض کرده و خواستار حمایت دولت در این شرایط بحرانی شده است. در این گزارش، وزارت صمت نظر فعالان و کارشناسان صنعت را درباره این بحران و راهکارهای موجود جویا شده است.
صنعت زیر تیغ تصمیمات اشتباه
سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران و خانه صمت اصفهان، در خصوص واکنش مسئولان به نامه اعتراضی پیرامون شروط وزارت نیرو برای عدم‌اعمال مدیریت بار و خاموشی در واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی، به صمت گفت: تامین انرژی در کشور به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است که نیازمند توجه و مدیریت دقیق می‌باشد. در قانون اساسی به‌صورت روشن، مسئولیت تامین انرژی و برق برای صنایع بر عهده دولت و وزارتخانه‌ها تعیین شده است. این سؤال مطرح می‌شود که آیا وزیر نیرو می‌تواند به سادگی اعلام کند که دیگر مسئولیتی در این زمینه ندارد و صنایع باید خود به تامین انرژی بپردازند؟ این موضوع به‌وضوح نیازمند بررسی و تحلیل دقیق است. صنعت خود خواهان همکاری با دولت برای حل معضل ناترازی انرژی است، اما باید توجه داشت که این رویکرد حمایتی به معنای انتقال مسئولیت‌های قانونی دولت و وزارتخانه‌های مربوطه به دوش صنایع نیست.
ناترازی مدیریتی
سهل‌آبادی تصریح کرد: در شرایط کنونی، برخی از صنایع پیشنهاداتی به دولت ارائه داده‌اند که شامل استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی، می‌شود. به نظر می‌رسد واکنش وزارت نیرو به این مسأله هنوز روشن نیست و به‌نظر می‌رسد که متولیان امر از صنایع انتظار دارند خود به تأمین برق و انرژی مورد نیازشان بپردازند. اما آیا این همکاری واقعاً امکان‌پذیر است؟ تأمین انرژی مسأله‌ای پیچیده و چندوجهی است که نمی‌توان به سادگی از آن چشم پوشید. صنایع در این حوزه با چالش‌های فراوانی مواجه هستند و ناتوانی دولت در مدیریت صحیح منابع انرژی به مرور زمان منجر به ایجاد بحران‌هایی شده است.
سوءمدیریت‌های مکرر در طول سال‌ها به یک معضل جدی تبدیل شده است که با توجه به گستردگی پیامدهای آن، نیاز به راهکارهای فوری احساس می‌شود. ناکارآمدی‌های مدیریتی در این حوزه به حدی عمیق است که می‌توان گفت که ناترازی مدیریتی به مراتب ملموس‌تر از ناترازی انرژی است.
وی افزود: وضعیت معادن و صنایع کشور در بخش‌های مختلف نمایان‌گر عمق این بحران است. کاهش فعالیت‌های معدنی و محدودیت‌های اعمال شده بر آن‌ها می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد.
در این شرایط، نیاز به همکاری میان دولت و بخش خصوصی بیش از پیش احساس می‌شود. در دوران بحران کرونا، تمامی بخش‌ها دست در دست یکدیگر برای حفظ سلامت جامعه تلاش کردند؛ اکنون نیز ضرورت دارد که در زمینه تأمین انرژی، همکاری مشابهی شکل گیرد. پیشنهاداتی نظیر تعطیلی یک روز در هفته یا کاهش ساعات کاری صنایع می‌تواند به‌عنوان راهکارهای موقت برای مدیریت بحران انرژی مطرح شود، اما این اقدامات باید به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و با اطلاع‌رسانی مناسب از سوی تشکل‌های مربوطه به صنایع، مانند خانه‌های صمت، صورت گیرد تا صنایع بتوانند خود را با شرایط جدید تطبیق داده و با کمترین آسیب از این بحران عبور کنند.
حمایت‌هایی که نیست
رئیس هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اظهار داشت: لازم است توجه ویژه‌ای به چالش‌های مالیاتی و حقوق دولتی که بر دوش صنایع سنگینی می‌کند، داشته باشیم. فشارهایی که بر روی کارفرمایان تحمیل شده است، باید با درک شرایط موجود کاهش یابد. به‌عنوان مثال، قطع خدمات بیمه‌ای به کارگران در شرایط بحرانی نه‌تنها عمل ناعادلانه‌ای است، بلکه می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بیشتری به همراه داشته باشد. در مقابل، سازمان تأمین اجتماعی در این شرایط غیرعادی برخلاف قانون عمل کرده و به‌جای حمایت از تولید، تا حد امکان به تولیدکنندگان فشار آورده است.
سهل‌آبادی بر این باور است که ریشه حل معضل کمبود انرژی و کاهش آسیب‌های آن به سوءمدیریت در شرایط بحرانی کنونی مربوط می‌شود و در پایان خاطرنشان کرد: پایان دادن به اتخاذ تصمیمات نادرست، خود می‌تواند کمک بزرگی به صنعت و تولید کشور باشد. برای عبور از این بحران، به رویکردی جامع و هماهنگ نیاز داریم که شامل تمامی ذینفعان شود.
دولت باید با اتخاذ تصمیمات منطقی و عادلانه، بستر همکاری بین بخش خصوصی و عمومی را فراهم کند تا بتوانیم از این بحران عبور کرده و به سوی آینده‌ای پایدارتر حرکت کنیم. همچنین باید امیدوار باشیم و تلاش کنیم، چراکه ما بحران‌های بزرگ‌تر و جدی‌تری را پشت سر گذاشته‌ایم و با وجود تولیدکنندگان و صنعتگران متعهد و دلسوز، در صورت مدیریت مؤثر و همکاری دولت با بخش خصوصی، به‌راحتی از این بحران نیز عبور خواهیم کرد.
توزیع ناترازی در دستور کار!
نصراله محمدحسین فلاح، کارشناس و فعال حوزه صنعت، در گفتگو با صمت به بررسی چالش‌های صنعت در مواجهه با ناترازی انرژی پرداخت و اظهار داشت: کشور ما با ناترازی‌های متنوعی روبرو است که ناترازی انرژی به‌عنوان بزرگ‌ترین آن‌ها مطرح می‌شود. به نظر من، دولت فعلی بار سنگینی از کم‌کاری‌های دولت‌های پیشین را بر دوش دارد و به اقدامات جدی برای کاهش این ناترازی نیاز دارد. در این راستا، عدم تعاملات بین‌المللی و محدودیت‌های خارجی بحران‌های موجود را برای ما تشدید خواهد کرد. علاوه بر این، جدیت دولت‌ها در اجرای سیاست‌های اعلامی یکی دیگر از مسائل مهم است. گاهی اوقات، دولت‌ها مواضع را اعلام نموده و برنامه‌هایی را به‌ظاهر در دستور کار دارند، اما از آنجا که دولت به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیست و نیاز به هم‌سویی سایر نهادها دارد، عدم اجماع در این برنامه‌ها به دستیابی به نتایج مطلوب کمک نمی‌کند. در نهایت، در غیاب همکاری و هماهنگی فرادولتی، هرگونه سرمایه‌گذاری نیز بی‌فایده خواهد بود.
رهایی صنعت از ناترازی‌های متعدد نیازمند همکاری و هماهنگی
فلاح به لزوم اتخاذ راهکارهای بلندمدت برای تأمین انرژی در صنعت اشاره کرد و اظهار داشت: اصلاح ساختارهای اقتصادی و انرژی کشور در بلندمدت ضروری است. یکی از نکات کلیدی در این زمینه، نیاز به هماهنگی بین نهادهای مختلف است. متأسفانه، دولت به‌تنهایی قادر به حل تمام چالش‌ها نیست و سایر نهادها نیز باید در فرایند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری مشارکت داشته باشند. به‌عنوان نمونه، اگر نهادهایی که مسئول صدور مجوزها و نظارت بر صنایع هستند با دولت هماهنگ عمل نکنند، سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌ها در راستای رفع ناترازی انرژی نتیجه‌ای نخواهد داشت. بنابراین، دولتمردان در ایران باید درک کنند که تنها تصمیم‌گیرندگان در صنعت و اقتصاد کشور نیستند و باید با سایر نهادها همکاری کنند تا بتوانند سیاست‌های مؤثری را پیاده‌سازی و توسعه دهند. مشکل ناترازی انرژی در بخش برق و گاز، چالشی جدی است و با توجه به اینکه ایران دارای دومین ذخایر گاز جهان است، مواجهه با این حجم از کمبود گاز قابل‌قبول نیست. لذا ضرورت دارد که برنامه‌های مؤثری برای بهره‌برداری بهینه از منابع موجود تدوین گردد.
بی‌توجهی به نیازهای واقعی صنعت
فلاح افزود: یکی دیگر از چالش‌های موجود در این زمینه، عدم توجه به نیازهای واقعی صنایع است. در حال حاضر بسیاری از صنایع با کمبود سوخت مواجه هستند و این موضوع می‌تواند منجر به تعطیلی یا کاهش تولید آن‌ها شود. در این شرایط، اگر قرار است نیروگاه‌های کوچک توسط این صنایع راه‌اندازی شود، باید روش‌های تأمین سوخت مورد نیاز مشخص گردد. زمانی که دولت بر اجرای این نوع همکاری‌ها تأکید دارد، لازم است تدابیری برای تأمین سوخت لازم برای نیروگاه‌ها و صنایع کوچک ارائه کند. در نهایت، سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان راهکار اصلی باقی می‌ماند. در این بخش، با وجود تمرکز اصلی بر انرژی‌های خورشیدی و بادی، باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در این حوزه‌ها باشیم و با توجه به اینکه چین به عنوان تولیدکننده اصلی پنل‌های خورشیدی شناخته می‌شود، ایران بایستی بتواند منابع مالی لازم را برای توسعه این صنعت از طریق همکاری با چین تأمین نماید؛ امری که به نظر می‌رسد تأمین آن دشوار باشد.
کارشناس حوزه صنعت خاطرنشان کرد: در مجموع، برای کاهش ناترازی انرژی و آسیب کمتر به صنعت، نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ هستیم که شامل همکاری میان دولت و بخش خصوصی، اصلاح ساختارهای اقتصادی و انرژی و توجه به نیازهای واقعی صنایع باشد. تنها در این صورت می‌توانیم از چالش‌های موجود عبور کنیم و آینده‌ای پایدار برای صنعت کشور رقم بزنیم. البته با تمام اینها خوشبین به حل مشکلات نیستم.
صنعت متضرر اصلی ناترازی انرژی
فلاح گفت یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت برای کاهش آسیب ناترازی انرژی، افزایش همکاری بین دولت و بخش خصوصی است که می‌تواند به تسهیل تأمین انرژی، به‌ویژه گاز، برای واحدهای تولیدی کمک کند. دولت باید سیاست‌های شفاف و پایداری ایجاد کند تا سرمایه‌گذاران برای تولید انرژی و تأمین برق صنایع اطمینان حاصل کنند. ادامه وضعیت کنونی به ناترازی و توزیع ناترازی منجر می‌شود که صنعت و اقتصاد را آسیب‌پذیر می‌کند.
کارشناس صنعت افزود: آقای پزشکیان گام مؤثری در شناسایی ناترازی انرژی در خانه‌ها برداشت، اما بلافاصله پس از آن، واکنش‌ها شروع شد و به نظر می‌رسد بیشتر بر دوش صنعت تمرکز یافته‌اند. ناترازی انرژی به چالشی جدی تبدیل شده و تنها صنعت را هدف قرار داده است. این وضعیت می‌تواند به تعطیلی کارخانه‌ها و ناتوانی در پرداخت حقوق کارگران منجر شود، در حالی که خانه‌های آن‌ها گرم و روشن است. بنابراین، تغییر رفتارهای داخلی و تعاملات بین‌المللی برای عبور از این چالش‌ها ضروری است.
سخن پایانی
بر اساس این گزارش، کارشناسان بر این باورند که ناترازی و به عبارتی دیگر کمبود انرژی، از بحران فراتر رفته و تبعات عمیق این وضعیت در مرحله اول بر دوش صنعت خواهد بود. اگر این روند ادامه یابد و تلاشی برای کاهس پیامدهای آن انجام نشود، آثار منفی آن در خانه‌ها به وضوح نمایان خواهد شد. به اعتقاد آنان اگرچه نمی‌توان به‌سرعت کمبود انرژی را رفع کرد، اما می‌توان با اتخاذ راهکارهایی از میزان آسیب‌های ناشی از آن کاست. برای عبور از بحران انرژی، ضروری است که دولت و بخش خصوصی به طور مشترک همکاری کرده و رویکردی جامع و هماهنگ اتخاذ نمایند. اتخاذ تصمیمات منطقی در این شرایط می‌تواند بسیار مؤثر باشد. واقعیت این است که اکثر فعالان حوزه صنعت بر این باورند که تنها از طریق هم‌افزایی و تعامل می‌توان بر مشکلات فائق آمد. بنابراین، ضروری است که تصمیم‌گیرندگان به جای تمرکز صرف بر حل مشکلات در سطح صنعت، به یک رویکرد جامع و هماهنگ دست یابند.
